Ultrasonografi

Ultrasonografi yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılarak vücut içindeki organların ve diğer yapıların görüntülenmesidir. Beş duyumuzdan biri olan işitme ''ses'' ile sağlanır.İnsan her sesi duyamaz; ancak 20-20000 Hertz arasındaki belli sesleri duyabilir.İnsanın duyamayacağı ses sınırı olan 20000 Hertz'in çok üstündeki seslerden tıpta yararlanılır.Bu yönteme ''Ultra Sono Grafi'' (USG) adı verilir.Frekansları çok yüksek olsa da bildiğimiz ses kullanıldığı için,tetkikin vücuda herhangi bir zararı yoktur.X-ışınları vb zararlı radyasyon kullanılmaz. Ultrason aletinin iki ana parçası vardır : Ana ünite ve prob. Tetkik esnasında incelenen vücut alanına konulan ultrason parçasına ''prob'' denir.Yüksek frekanslı sesler, prob içinde bulunan transdüser (çevirici) aracılığıyla elektrik enerjisine dönüştürülür. Vücuttan gelen ses dalgalarının oluşturduğu enerji de yine aynı şekilde transdüser aracılığıyla elektrik enerjisine çevrilir.Bu değişimler prob içindeki piazoelektrik kristallerde gerçekleşir.Böylece vücuttan gelen ses dalgaları görüntüye çevrilerek TV ekranında görünür hale getirilir. Oluşturulan görüntüye ''sonogram'' denir. Bu görüntüler printer (fotoğraf baskı aracı) ile anında kaydedilebilir.

Ultrasonografi en çok , sıvı içeren organların ve yapıların incelenmesinde yararlıdır.Kemik gibi katı yapılar ve akciğer gibi hava dolu organlar (çok fazla sıvı içermediklerinden) ultrasonda iyi görünmezler.Fakat sıvı içeren organlardaki kitle ve katı oluşumlar izlenebilir. Ultrasonografi çeşitli alanlarda kullanılır: Batın (karın) içi organları incelemede (abdominal USG),kadın hastalıklarında (jinekolojik USG),gebelik ve doğum takibinde (obstetrik USG), kalp işlevlerinin ve yapısının incelenmesinde (ekokardiografi), meme dokusunu incelemede (mamografi), damarların-tiroid-testis-göz vb organ ve yapıların incelenmesinde...İncelenen organın yerine ve özelliğine göre, değişik ultrason cihazları ve problar kullanılır.Ultrasonografide prob, genelde (abdominal USG'de olduğu gibi) vücut üzerinde gezdirilir.Probun vücut içine sokulması yoluyla yapılan USG çeşitleri de vardır: Transvaginal, transrektal gibi..

TETKİKTEN ÖNCE YAPILACAK HAZIRLIKLAR :

Acil durumlar dışında hastanın 12 saat önceden aç olması, bir gece önceden ilaç vs. kullanarak barsakların boşaltılması , (üst batın USG için) testten bir gün önceden yağsız diyet uygulanılması, (böbrek,mesane ve jinekolojik USG için) tetkikten önce 1,5-2,5 litre sıvı (su) içilerek mesanenin tamamen doldurulmuş olması gerekir. Tetkik genelde sabah yapılır. Bu şartların sağlanması durumunda, günün herhangi bir saatinde de yapılabilir.

UYGULAMA (TETKİKİN YAPILIŞI) :

Karın veya vücudun herhangi bir bölgesinin ultrason görüntüsü, o bölgenin çeşitli kesitleri alınarak elde edilir. Hasta önce sırtüstü,sonra (gerekirse) yüzüstü ve yan yatar; ultrason probu vücuda değişik açılarla temas ettirilir. Ses ötesi dalgaların vücut ile prob arasında kayba uğramaması için vücut yüzeyine jel sürülür. Jel, prob ile vücut arasında bir köprü oluşturur.

İNCELENEN ORGANLAR :

Karın içi organların ultrasonla incelenmesine ''abdominal ultrasonografi'' denir.Tıpta karın yerine genellikle batın kelimesi kullanılır. Latincesi de abdomen'dir.
Abdominal Ultrasonografi, yapıldığı karın bölgesine göre ikiye ayrılır :
- Üst Batın Ultrasonografi,
- Alt Batın Ultrasonografi.
İkisi birlikte yapılırsa ''Tüm Batın Ultrasonografi'' adını alır.

Üst batın ultrasonografi'de şu organ ve yapılar incelenir :

Karaciğer,safra kesesi ve safra yolları,böbrekler ve böbrek üstü bezleri,dalak,pankreas, abdominal aorta ve VCI gibi ana damarlar,özofagus alt-uç.

Alt batın ultrasonografide ise :

Erkek ve kadında mesane; erkekte prostat; kadında uterus (rahim),overler (yumurtalıklar), tubalar, Douglas boşluğu incelenir. Tüm batın ultrasonografide ayrıca lenfadenopati, kitle (tümör vb), kist, sıvı toplanması gibi anormallikler de tesbit edilebilir.

ULTRASON GEREKEN DURUMLAR :

''Tüm Batın Ultrasonografi'' tetkikinin gerektiği durumlar şunlardır :

*Karın ağrısı (birkaç saat önce başlamış veya sürekli olabilir)
*Ağrılı ve/veya kanlı işeme (bulantı ve kusma da eşlik edebilir),idrarın kesik kesik gelmesi
*Gözlerin ve vücudun sararması,karnın sağ-üst tarafında ağrı olması
*Aiede böbrek hastalığı,böbrek taşı,şeker hastalığı vb hastalık olması
*Hazımsızlık,bulantı gibi hazım şikayetlerinin devamlı olması
*Karnın devamlı şiş olması
*Trafik kazası veya karına sert darbe alma gibi batın travmalarında (iç organ yırtılması veya kanaması riski varsa)
*Karında tümör(kitle), kist veya aorta genişlemesi düşünülen hastalarda
*Karın içi organların doğuştan anormalliği veya yokluğu düşünülüyorsa
*Organların boyutlarının ve yapısının tesbiti için
*Genel sağlık taramasının bir parçası olarak (check-up amacıyla)

EN SIK ULTRASON YAPILAN HASTALIKLAR

Ultrason ile en çok;böbrek taşı, idrar yolu enfeksiyonu, safra kesesi ve safra yollarındaki taş ve enfeksiyon, dalak ve araciğer büyümesi, (50 yaş üzeri erkeklerde) prostat büyümesi, kadın hastalıkları araştırılır. Gebelik takibinde de ultrason sıklıkla kullanılır.

TETKİKİ ETKİLEYEN UNSURLAR :

- Barsaklardaki gaz, gaita veya son iki gün içinde yapılmış bir tetkikten barsakta kalmış olan baryum gibi kontrast maddeler
- Hastanın tetkik esnasında hareket etmesi (özellikle çocuklar)
- Şişman kişilerde aşırı yağ dokusu
- Ultrason yapılacak vücut bölgesinde açık yara bulunması

İLERİ TETKİKLER :

Ultrasonografi sonrası gerekli olabilecek ileri tetkikler şunlardır :

- Kan tahlilleri
- Biyopsi
- İVP, ERCP, PTK vs
- Bilgisayarlı Tomografi
- Manyetik Rezonans